ASCOBANS Biuletyn Informacyjny Nr 1
Czym jest Plan Odtworzenia Morświnów Bałtyckich ASCOBANS (Plan
Jastarnia)?
Wprowadzenie
Morświny, jako gatunek wciąż liczny,
przynajmniej w porównaniu z wieloma innymi waleniami, doświadczyły znacznego
spadku liczebności w pewnych obszarach swego zasięgu, włączając w to Morze
Bałtyckie, gdzie spadek ten jest najbardziej wyraźny.
Drastyczne zmniejszenie ilości morświnów w
Bałtyku spowodowały przeprowadzane tu w czasach historycznych ich komercyjne
połowy, zamarzanie dużych obszarów morza podczas ciężkich zim, powodujące
okresową katastrofalną śmiertelność zwierząt oraz degradacja ich siedlisk.
Jednak niezależnie od tych czynników jest bardzo prawdopodobne, że dużą rolę w
zmniejszeniu populacji morświnów do znikomej części ich poprzedniej liczebności
w tym regionie, odegrał przyłów - przypadkowa śmierć po zetknięciu ze sprzętem
rybackim używanym do połowów – obecnie również przeciwdziałający odtworzeniu
populacji.
Potrzeba planu odtworzenia morświnów
bałtyckich była dostrzegana od dawna - nie tylko przez ASCOBANS, ale także
przez inne organizacje międzynarodowe (IWC, IUCN, HELCOM).
Plan Jastarnia to rezultat międzynarodowej współpracy pod auspicjami
ASCOBANS. Drugie Spotkanie Stron ASCOBANS, jakie odbyło się w listopadzie 1997
r. w Bonn (Niemcy), przyjęło Rezolucję o Przypadkowym Połowie Małych Waleni i
zaprosiło Strony i Państwa Strefy do opracowania planu odtworzenia morświnów w
Morzu Bałtyckim.
Plan stanowi zwieńczenie serii inicjatyw
naukowych i spotkań przeprowadzonych od tego czasu. Praca przygotowawcza
obejmowała m.in. obrady Bałtyckiej Grupy Dyskusyjnej ASCOBANS (ABDG) i
warsztaty dotyczące planu odtworzenia, które odbyły się w Polsce, w Jastarni, w
dniach 9-11 stycznia 2002 r.
Mimo że ABDG jest niewielką grupą, skupiającą
wyłącznie naukowców, to w warsztatach w Jastarni uczestniczyło 40 osób,
reprezentujących rybaków, grupy zajmujące się ochroną środowiska, odpowiednie
ministerstwa, konwencje międzynarodowe oraz prywatne i publiczne instytucje z
sześciu bałtyckich Państw Zasięgu.
Było to zgodne z polityką
ASCOBANS,
zmierzającą do osiągnięcia maksymalnego zaangażowania w sprawę regionalnych
ekspertów i udziałowców.
Cele planu
Tymczasowy cel ASCOBANS to odtworzenie
populacji morświnów bałtyckich do poziomu przynajmniej 80% pojemności
środowiskowej. Analizy wykazały, że cel ten można osiągnąć jedynie w przypadku
zmniejszenia przyłowu w tej części Bałtyku do co najwyżej dwóch morświnów na
rok (w porównaniu do szacowanego obecnie minimalnego przyłowu, wynoszącego 7
morświnów rocznie).
W związku z tym, cele planu odtworzenia są
następujące:
-
podjąć kroki zapobiegawcze, zmierzające do natychmiastowego
zmniejszenia przyłowu do co najwyżej dwóch morświnów rocznie w tej części
Bałtyku, w której oszacowano liczebność populacji morświnów w 1995 r.;
-
możliwie najszybciej poprawić stan wiedzy w kluczowych dla sprawy
dziedzinach;
-
ściślej określić (pod względem ilościowym) cele odtwarzania, w
miarę przybywania informacji na temat
statusu populacji, przyłowu i innych zagrożeń.
Zarówno członkowie bałtyckiej grupy
dyskusyjnej ASCOBANS, jak i uczestnicy warsztatów w Jastarni podkreślili, że
redukcja przyłowu jest działaniem o najwyższym priorytecie dla odtworzenia
bałtyckich morświnów, przy czym środki prowadzące do tego celu należy podjąć
natychmiast. Tak czy inaczej doświadczenie wskazuje, że strategie redukujące
przyłów nie powinny opierać się na pojedynczych próbach, zmierzających do
złagodzenia sytuacji, lecz muszą obejmować różne działania, co da o wiele
pewniejsze wyniki.
Osiągnięcie celów planu
Przy formułowaniu zaleceń, dotyczących
ograniczenia przyłowu morświnów bałtyckich, główną sprawą wydaje się być to, by
rybacy i ich przedstawiciele byli mocno zaangażowani w proces wdrażania planu.
W celu osiągnięcia ograniczenia przyłowu do
wyżej wymienionego poziomu Plan Jastarnia zaleca podjęcie poniższych działań:
1.
Ograniczenie
intensywności połowu na niektórych łowiskach.
Najbardziej skutecznym sposobem ograniczenia
przyłowu jest zmniejszenie lub wyeliminowanie połowów z wykorzystaniem
narzędzi, o których wiadomo, że powodują wysoki poziom przyłowu morświnów. W
związku z tym Plan Jastarnia zaleca, aby bałtyckie Państwa Strefy podjęły
działania ograniczające nakład połowowy w Bałtyku w rybołówstwie używającym
stawnych i dryfujących sieci skrzelowych. Nakład połowowy rozumiany jest przy tym zarówno jako ilość wystawianych
sieci, jak i czas ich przebywania w wodzie.
Ponieważ zagubiony ("widmowy") sprzęt połowowy stanowi część
efektywnego rybołówstwa w Bałtyku, to usunięcie "sieci-widm" powinno
spowodować zmniejszenie nakładu połowowego (i w konsekwencji zmniejszenie
potencjalnego przyłowu morświnów), bez jednoczesnego obniżenia wydajności
połowów.
2. Odejście od metod połowu ryb z użyciem sprzętu, o którym wiadomo, że
powoduje przyłów morświnów (tj. stawnych i dryfujących sieci skrzelowych) i
wdrażanie alternatywnych metod z użyciem sprzętu mniej szkodliwego.
Zamiana sprzętu połowowego na mniej szkodliwy
dla morświnów jest jednym ze sposobów utrzymania rybołówstwa przy jednoczesnym
zmniejszeniu przyłowu. Plan zaleca, aby rozpocząć bezzwłoczne sprawdzanie
stosownego sprzętu (pułapek, sznurów), prowadzące do zastąpienia wontonów w
rybołówstwie dorszowym, zwłaszcza w regionach, gdzie często występują morświny
lub spodziewane jest ich pojawianie się. Opracowanie i wprowadzenie zastępczych
narzędzi połowu w bałtyckich połowach dorsza powinno zostać podjęte jako
działanie o wysokim priorytecie. Prace nad rozwojem sprzętu zastępczego trzeba
koordynować w obrębie Państw Strefy, a ich wdrożenie należy rozpocząć
natychmiast po wykazaniu ich opłacalności.
Zamiana skrzelowych sieci stawnych na
narzędzia stwarzające mniejsze ryzyko byłaby na pewno korzystna dla morświnów,
dlatego zalecane jest rozważenie zamiany tych narzędzi w rejonach, gdzie przyłów
morświnów występuje lub jest prawdopodobny. Plan Jastarnia kładzie nacisk na
to, aby każda taka zamiana została rozważona wspólnie z kompetentnymi władzami
zarządzającymi rybołówstwem. Jakakolwiek zmiana w rybackim sprzęcie połowowym sprzyjająca morświnom
musi być też rozpatrzona pod kątem możliwego niekorzystnego wpływu na poławiane
ryby lub inne organizmy.
3. Opracowanie standaryzowanych danych dla nakładu połowowego.
Chociaż każde zmniejszenie nakładu połowowego
(dot. stawnych i dryfujących sieci skrzelowych) w rejonach, w których
przebywają morświny, będzie miało pewien pozytywny wpływ na redukcję przyłowu,
to w pierwszym rzędzie zarówno redukcja nakładu, jak i inne metody zmniejszenia
przyłowu, powinny być wprowadzone na obszarach "wysokiego ryzyka".
Identyfikacja takich obszarów opiera się, przynajmniej częściowo, na wiedzy,
gdzie, kiedy i w jakim stopniu wykonywane jest rybołówstwo. W związku z tym, zgodnie z jednym z zaleceń
planu, ASCOBANS powinien zlecić lub przekonać innych do zlecenia badań
umownych, dotyczących gromadzenia i opracowywania danych na temat nakładu
połowowego w Bałtyku.
Należy podkreślić, że ani takie badania, ani
ewentualne dalsze badania uzupełniające nie powinny opóźniać wdrażania innych
zaleceń planu odtworzenia. Zwięzłe streszczenie tych badań, zawierające dane
kiedy i gdzie przyłowy morświnów w Bałtyku zostały udokumentowane, powinno być
przygotowane natychmiast po ich zakończeniu i udostępnione przez ASCOBANS.
4. Tymczasowe zastosowanie
programu z zastosowaniem "pingerów" ("odstraszaczy"
akustycznych).
Ze względu na to, że może nastąpić
kilkuletnie opóźnienie, związane z koniecznymi ograniczeniami w intensywności połowów i zamianą obecnie
stosowanych narzędzi połowu na sprzęt mniejszego ryzyka, zaleca się tymczasowe
(przez 2-3 lata), obowiązkowe używanie pingerów, czyli nadajników
odstraszających morświny, na konkretnych łowiskach i obszarach wysokiego
ryzyka.
Działania natychmiastowe i kontynuowane
Jest bardzo ważne, aby zalecenia planu
odtworzenia populacji morświnów bałtyckich zostały zastosowane jak najszybciej.
Zakłada się też oficjalny proces ponownej oceny i rewizji planu przynajmniej co
5 lat, pierwszy raz po trzech latach od wprowadzenia nadajników
odstraszających. Sugeruje się również, aby bałtyckie Państwa Strefy (zarówno
Strony ASCOBANS, jak i inne) dostarczały do ASCOBANS uaktualnione informacje o
corocznych postępach we wdrażaniu planu.
Współpraca ASCOBANS z innymi regionalnymi i międzynarodowymi
organizacjami.
Chociaż ASCOBANS jest jedyną międzynarodową organizacją
z wyraźnym mandatem do poprawy statusu morświnów w Bałtyku, to również kilka
innych regionalnych i międzynarodowych organizacji ma ważną rolę do odegrania,
zwłaszcza w zakresie poprawienia jakości bałtyckiego środowiska morskiego i
kierowania rybołówstwem na Bałtyku. Plan Jastarnia podkreśla potrzebę
konsultacji i bliskiej współpracy między ASCOBANS i tymi organizacjami. Chodzi
zwłaszcza o IBSFC, która jest kompetentną międzynarodową organizacją
zarządzającą łowiskami w tym rejonie, a także o HELCOM.
Dodatkowe informacje dostępne są pod adresem:
ASCOBANS Secretariat
Martin-Luther-King-Str.
8
53175 Bonn, Germany
Tel. +49 228 815 2416
Fax +49 228 815 2440
ascobans@ascobans.org
|
