 lat
w Helu
Wiosną
1977 roku przebywający na swojej pierwszej wyprawie antarktycznej Krzysztof
E. Skóra odebrał drogą radiową wiadomość o planach macierzystego
instytutu wobec jego osoby i miasta Hel. Władze Instytutu Oceanografii
Uniwersytetu Gdańskiego postawiły konkretne zadanie: utworzenie w tym mieście
przyczółka, mającego służyć znalezieniu najodpowiedniejszego terenu
dla budowy przyszłej naukowo – edukacyjnej placówki terenowej dla badań
i praktycznego kształcenia specjalistów z zakresu nauk o morzu. Decyzje
zapadły w czerwcu. Przyszły szef helskiej placówki odwiedził Hel i
zapoznał się z wyjściowymi warunkami jakie oferowały władze tego
miasta. Zaraz potem Rada Naukowa IO UG podjęła decyzję o rozpoczęciu
tworzenia akademickiej stacji.
Rok
1977. Trzy pomieszczenia na piętrze
wędzarni PPiUR KOGA stały się zalążkiem
przyszłej
Stacji Morskiej Instytutu Oceanografii Uniwersytetu Gdańskiego
(Foto:
Archiwum SMIOUG).
Początki
były skromne - trzy pomieszczenia w starej wędzarni PPiUR KOGA. Jednak to
małe laboratorium dzięki opiece władz Helu oraz sprzyjającemu klimatowi
społecznemu rosło z każdym rokiem. Jego potrzeby sięgały po kolejne
pomieszczenia starego budynku, w którym coraz słabiej tliły się
paleniska wędzarniczych pieców. Brakowało ryb i pracowników do tej
pracy, a za to przybywało w Helu studentów i naukowców. Gdy w roku 1984
Uniwersytet Gdański stał się właścicielem budynku, można było
zainwestować w modernizację tego nietypowego jak na potrzeby nauki
obiektu. Remont budynku trwał prawie osiem lat, a warto pamiętać, iż
były to lata głębokiego ekonomicznego kryzysu w naszym państwie.
Nowa siedziba, decyzją Senatu Uczelni, otrzymała nazwę Stacji Morskiej
Instytutu Oceanografii. Placówka obchodziła właśnie 15-lecie swego
istnienia i wydawało się, że osiągnęła kres swych możliwości
rozwojowych. Zmiana systemu szkolnictwa i 5-krotny wzrost liczby studentów
na kierunku oceanografia oraz zwiększone zapotrzebowanie społeczne na
badania ekologiczne morza wymusiły dalszą rozbudowę placówki. Pod koniec
lat 90-tych powstała nowa socjalna baza dla studentów oraz najbardziej
publicznie rozpoznawalna obecnie część Stacji i jeden z symboli Helu –
fokarium.
Stacja Morska w
Helu jest jedyną tego typu placówką na południowym i wschodnim wybrzeżu
Bałtyku. To głownie miejsce pracy, edukacji i spotkań europejskich
specjalistów z zakresu ekologicznych badań morza rejonów Bałtyku oraz
Arktyki i Antarktyki. Korzystają z niej także specjaliści z innych
dziedzin: geografii, ekonomii, prawa, socjologii i innych. Jest wyposażana
w sprzęt eksploracyjny, służący potrzebom badawczym w strefie przybrzeżnej
morza. Stacja Morska podejmuje liczne badania dotyczące funkcjonowania i
ochrony życia Bałtyku w ramach wielostronnych zobowiązań badawczych; także
międzynarodowych. Problematyka badawcza zespołu Stacji Morskiej
koncentruje się na biologii i ekologii ryb strefy przybrzeżnej Bałtyku,
biologii bałtyckich ssaków morskich, ochronie rzadkich gatunków i biotopów
naszego morza a także na biologii i ekologii ryb antarktycznych.
Rozbudowując
systemy do bałtyckich hodowli opartych o obieg wody morskiej, jest
przygotowywana do podjęcia nowych doświadczeń z zakresu badań
podstawowych nad biologią gatunków, a także na rzecz rewitalizacji zasobów
żywych morza oraz ich przemysłowego wykorzystania. Po dodatkowych
modernizacjach posiadane i planowane baseny oraz akwaria mają stwarzać możliwości
badania reakcji fauny i flory na zmienne warunki hydrologiczne, wpływu
zanieczyszczeń na kondycję zdrowotną oraz wzrost i zdolności
reprodukcyjne organizmów. To ten typ badań umożliwił między innymi
rozpoczęcie długookresowego projektu na rzecz restytucji fok szarych u
polskich wybrzeży Bałtyku oraz na badania nad ginącymi gatunkami ryb.
Badaniami ssaków bałtyckich placówka wypełnia polskie powinności wobec
postanowień Konwencji Helsinskiej oraz Konwencji Bońskiej - w ramach
Porozumienia o Ochronie Małych Waleni Morza Północnego i Bałtyku (ASCOBANS).
Jako jedyna
tego typu placówką w Polsce jest otwarta na potrzeby badawcze całego środowiska
naukowego kraju i zgodnie z naturą badań przyrodniczych jest dostępna 24
godziny na dobę, każdego dnia roku. W marcu 1994 roku Stacja Morska w Helu
została włączona do Europejskiej Sieci Morskich - Biologicznych Stacji
Badawczych (MARS).
Stacja Morska
UG jest również placówką dydaktyczną: odbywają się tu ćwiczenia
terenowe, praktyki wakacyjne i dyplomowe, kursy specjalistyczne, wykłady i
seminaria. W stacji prowadzone są także zajęcia dydaktyczne uczelni
zagranicznych: z Europy i Ameryki. Stacja organizuje również lekcje
ekologii morza i biologii organizmów morskich dla odwiedzających Hel
wycieczek oraz dla młodzieży szkolnej w ramach projektu Błękitna Szkoła.
Każdego roku
ze Stacji Morskiej korzysta ok. 1000 studentów i naukowców, a 4,5 tysiąca
młodzieży szkolnej pobiera „błękitne” lekcje z zakresu biologii,
ekologii i ochrony żywych zasobów Bałtyku. Brakuje miejsc dla wszystkich
chętnych. Oblężenie przeżywa fokarium (za małe jak na swoją popularność),
goszcząc rocznie ponad 400 tysięcy turystów, którzy tu, via życie
fok dowiadują się najnowszych informacji o życiu naszego morza i jego
mieszkańców. Nowy projekt rozbudowy helskiej placówki pn. „BŁĘKITNA
WIOSKA” ma poszerzyć możliwości akademickiej i publicznej edukacji.
Stacja
Morska w czerwcu 2007 roku (Foto: D.Bógdał).
Teraz, 40 lat od
inicjacji tworzenia akademickiej oceanografii, na kolejnym etapie rozwoju
morskiego potencjału zdolności edukacyjnych i naukowych Instytutu
Oceanografii, Uniwersytet Gdański przystępuje do realizacji rozbudowy
helskiej placówki. Zrodzona z morskich ambicji, kształconych jeszcze przed
wojną biologów i geografów z macierzystego instytutu, Stacja Morska swą
działalnością nawiązuje do najlepszych tradycji edukacyjnych, powstałego
też w Helu, w początku latach 20. XX wieku - Morskiego Laboratorium
Rybackiego, miejsca wakacyjnej edukacji pierwszych polskich badaczy morza.
Za parę lat, nie
gdzie indziej, tylko tu w Helu będziemy prawdopodobnie obchodzić 100 lecie
powstania pierwszej polskiej placówki badań morza. Załoga Stacji Morskiej
IO UG ma nadzieję do tego czasu wzbogacić miasto o dodatkowe, godne tego
jubileuszu pro-przyrodnicze i akademickie wartości.
|
