W  ANTARKTYKĘ  PO  WIEDZĘ

Interdyscyplinarny zespół dziewięciu naukowców z Instytutu Oceanografii Uniwersytetu Gdańskiego weźmie udział w badawczej ekspedycji antarktycznej na r/v Akademik Ioffe.

Historia Instytutu Oceanografii Uniwersytetu Gdańskiego jest bogatą w wydarzenia i dokonania w zakresie badań stref polarnych. Pionierzy z początku lat 70. zaczynali swoje treningi od ekstremalnych warunków pracy na skutej lodem Zatoce Puckiej. Jako studenci słynnego SKNO [1] lub będąc młodymi pracownikami nauki, przemieszczali badawcze transekty akwenu pieszo lub na nartach, zaprzęgnięci do norweskich sań, wykuwając co kilkaset metrów przeręble w których zanurzali proste przyrządy oceanograficzne, mierząc temperaturę, zasolenie, prądy lub łowiąc plankton. Próbowali - czy potrafią, i jak długo potrafią, pracować gołymi rękami na lodowej tafli, czy umieją spać w namiocie na śniegu i lodzie, kto z nich się nadaje do ciągnięcia sań, kto do pobierania prób, prowadzenia notatek czy robienia kanapek i herbaty lub załatwiania spraw organizacyjnych. 

„Polarna” ekspedycja studentów oceanografii na Zatoce Puckiej.

Budował się zespół ludzi, który świadomy swoich możliwości, w drugiej połowie lat 70 ruszył na podbiegunowe morza i wyspy. Jedni w Antarktykę inni w Arktykę. Spitsbergen, a później wyspa Króla Jerzego były cyklicznymi miejscami pracy wielu oceanografów z Uniwersytetu Gdańskiego. Do wypraw logistycznie przygotowywano się zwykle w helskiej stacji terenowej. Wyprawy były i krajowe – zwykle w kooperacji z Polska Akademia Nauk oraz Morskim Instytutem Rybackim, ale też i międzynarodowe, owocujące pobytami m.in. na kontynentalnej, amerykańskiej stacji Palmera. Najczęściej jednak pracowano na statkach, gdyż taką naturę ma główny warsztat oceanografów – biologów, fizyków, chemików czy geologów morza.

Nie sposób nie dodać, że wśród śmiałków zmagających się onegdaj z naturą i warunkami zimowych obozów naukowych nad Zatoką Pucką znaleźli się bohaterowie najbardziej spektakularnych sportowych wyczynów polarnych – piesi zdobywcy Północnego Bieguna, a kiedyś studenci oceanografii UG – dwaj Wojtkowie - Moskal i Ostrowski.

KES
Info: 13.10.2009

Tegoroczna ekspedycja Instytutu Oceanografii Uniwersytetu Gdańskiego odbywa się w ramach współpracy z Instytutem Oceanologii Rosyjskiej Akademii Nauk im. P.P. Szyrszowa (IO RAN) na rosyjskim statku naukowo-badawczym r/v Akademik Ioffe.

Rejon badań to Basen Agulhas oraz Cieśnina Drake’a (strefy mieszania się wód pd. Atlantyku z wodami Oceanów: Spokojnego i Indyjskiego). Przewidywany okres trwania ekspedycji grudzień 2009 – styczeń 2010. Cel: interdyscyplinarne badania (meteorologiczne, geofizyczne, chemiczne, geologiczne i biologiczno–toksykologiczne) roli zmian lokalizacji i siły stref frontalnych w różnicowaniu warunków ekologicznych w rejonie oddziaływania wód szelfowych i pelagicznych w atlantyckim sektorze Oceanu Południowego. Uczestnicy, pracownicy IOUG: prof. Maciej Wołowicz, dr Luiza Bielecka, dr Katarzyna Bradtke, dr Dorota Burska i dr  Katarzyna Smolarz oraz doktoranci: mgr Anna Barańska, mgr Jana Kobelyanskaya, mgr Aleksandra Mazur i mgr Anna Panasiuk-Chodnicka.

Badania prowadzone na r/v Akademik Ioffe są elementem stałego monitoringu IO RAN (program zaakceptowany w 2003 r. przez komitet CLIVAR) finansowanego przez Rosyjską Fundację Badań. W celu sfinansowania analiz zebranego materiału badawczego, które zostaną przeprowadzone w laboratoriach IO UG, złożony został (do MNiSW) projekt badawczy, którego kierownikiem jest dr hab. Maria Szymelfenig.

Udział polskich naukowców w ważnej i ciekawej z punktu widzenia możliwości badawczych ekspedycji jest znakomitą okazją do promocji polskiej nauki i Uniwersytetu Gdańskiego. W ekspedycji bierze udział międzynarodowy zespół, w tym pracownicy naukowi i studenci z Rosji, RPA (Uniwersytet w Kapsztadzie) oraz Francji (IFREMER).

Rejs rozpocznie się w Kapsztadzie (RPA) 1 grudnia br. (do Kapsztadu przelot samolotem). Jeśli pozwolą warunki pogodowe, przewidziana jest wizyta w Stacji Antarktycznej PAN im. Henryka Arctowskiego. Zakończenie rejsu planowane jest w połowie stycznia 2010 w Ushuaia (południowa Argentyna).

Trasa antarktycznej ekspedycji IOUG na r/v Akademik Ioffe

Program badawczy

Program jest kontynuacją badań rejonów polarnych, prowadzonych w ramach 4. Międzynarodowego Roku Polarnego (2007-2009), a rozpoczętych ekspedycją na Spitsbergen w roku 2008. Podczas rejsu przeprowadzone zostaną pomiary właściwości chemicznych i fizycznych wód badanego regionu (w tym zasolenia, temperatury, prędkości prądów, stężenia rozpuszczonego tlenu oraz soli biogenicznych) z wykorzystaniem m.in. sondy CTD i miernika ADCP oraz zebrany zostanie materiał do dalszych analiz laboratoryjnych (zawiesina, osady powierzchniowe) oraz próby biologiczne (zooplankton, meio- i makrofauna denna).

Zakres planowanych badań

Badania podsatelitarne. Celem tych badań będzie zgromadzenie danych referencyjnych, które pozwolą na wyznaczenie empirycznej relacji pomiędzy rejestrowanymi zdalnie właściwościami optycznymi wody morskiej a koncentracją węgla organicznego, a następnie ocenę jej zróżnicowania przestrzennego w wodach powierzchniowych południowego Atlantyku na podstawie danych satelitarnych. Wykonane zostaną badania składu chemicznego zawiesiny oraz właściwości fizycznych zawieszonych w wodzie cząstek. Efektem tej części badań będzie określenie na podstawie danych satelitarnych wpływu stref frontalnych na zróżnicowanie przestrzenne koncentracji zawiesiny, zawieszonego węgla organicznego i chlorofilu w wodach powierzchniowych południowego Atlantyku i atlantyckiej sekcji Oceanu Południowego.

Badania chemiczne. Konsekwencją zmiany układu mas wodnych w rejonie Antarktycznego Prądu Okołobiegunowego może być przenoszenie materii organicznej i zanieczyszczeń z obszarów kontynentalnych w kierunku Antarktyki. Podczas rejsu zebrane zostaną próbki materii zawieszonej w wodzie i osadów, które później poddane zostaną analizom laboratoryjnym w celu określenia ich składu chemicznego. Efektem badań będzie określenie jakości materii przenoszonej w różnych masach wodnych i jej znaczenia dla transportu metali oraz trwałych zanieczyszczeń organicznych z obszarów szelfowych w kierunku głębokiego oceanu.

Badania geologiczne. W czasie ekspedycji zostaną przeprowadzone badania właściwości geofizycznych osadów szelfowych Afryki Południowej, Antarktydy i Ameryki Południowej. Tworzą one siedlisko naturalne dla organizmów bentosowych i ściśle zależą od warunków hydrodynamicznych akwenów. Takie parametry jak uziarnienie, zawartość materii organicznej czy skład mineralogiczny osadów znacząco wpływają na zawartość i migrację zanieczyszczeń związkami organicznymi cyny, bardzo toksycznymi dla organizmów. W ten sposób planujemy przeprowadzić ocenę „czystości ekologicznej” środowiska sedymentacyjnego oraz zależności jego cech geochemicznych i geofizycznych od lokalizacji i dynamiki stref frontalnych.

Badania biologiczne. Pobór materiałów planktonowych na transektach: Afryka Południowa–Antarktyda–Ameryka Południowa w celu analizy przestrzennego rozmieszczenia zooplanktonu w odniesieniu do zasięgów występowania subantarktycznych i antarktycznych mas wodnych, analiza różnorodności zooplanktonu Antarktyki wsparta badaniami genetycznymi pochodzenia i pokrewieństwa tzw. gatunków bipolarnych, oraz rozpoznanie cykli życiowych wybranych gatunków jako wskaźników zmian klimatycznych. Ponadto prowadzone badania biologiczne będą obejmowały m.in. określenie składu i kondycji meio- i makrofauny dennej ze szczególnym uwzględnieniem gatunków wskaźnikowych oraz fizjologicznych i morfologicznych biomarkerów zmian strefy szelfowej Oceanu Południowego. Tak kompleksowe badania biologiczne mają na celu podjęcie próby określenia kierunku długoterminowych zmian ekosystemów antarktycznych stref frontalnych w obrębie antarktycznego zooplanktonu oraz fauny dennej.

Tło: Rejony polarne „kluczem do zrozumienia” zmian globalnych środowiska

Ze względu na znaczenie geopolityczne i ekonomiczne badania obszarów polarnych są przedmiotem ogromnego zainteresowania na całym świecie. W związku z niewielką  antropopresją, Ocean Południowy należy do obszarów najmniej przekształconych przez człowieka, a jednocześnie ekosystem Oceanu Południowego wykazuje dużą wrażliwość na oddziaływanie czynników zewnętrznych, w tym zmiany klimatyczne. Trudne warunki badań rejonów polarnych są związane z surowością klimatu, odległością od instytucji badawczych oraz kosztami ekspedycji, co powoduje, że wciąż należą do unikatowych.

Dodatkowe informacje:
 
prof. dr hab. Maciej Wołowicz
Zakład Funkcjonowania Ekosystemów Morskich IOUG
  Al. Piłsudskiego 46, 81-378 Gdynia  
tel: 725 991 061, ocemw@univ.gda.pl 

lub: 

Krzysztof E. Skóra 
Stacja Morska IOUG w Helu 
tel: 601 88 99 40, skora@univ.gda.pl 

a także na naszej stronie internetowej:  www.ocean.univ.gda.pl

<<< POWRÓT