Transfer dobrych praktyk
Bałtyk jest morzem wyjątkowym, ten z każdej strony otoczony lądem akwen wymaga naszej wspólnej troski. Położony w północnej Europie żywi i bogaci ponad 80 mln mieszkańców jego zlewiska. Jako jedno z państw nadbałtyckich Polska ma na własność kawałek Bałtyku, a fakt ten zobowiązuje nas do szczególnej nad nim opieki i podejmowania wspólnych działań na rzecz jego ochrony.
Działania takie możemy prowadzić w porozumieniu z innymi użytkownikami morza, także spoza granic naszego kraju. Innym pomysłem jest wdrażanie w Polsce takich rozwiązań z zakresu ochrony Bałtyku, które dobrze funkcjonują w innych państwach.
Projekt „Transfer dobrych praktyk w ochronie środowiska Bałtyku” to przedsięwzięcie realizowane przez Fundację Rozwoju Uniwersytetu Gdańskiego w partnerstwie ze Stacją Morską Instytutu Oceanografii Uniwersytetu Gdańskiego, organizacjami WWF Polska i WWF Niemcy oraz Muzeum Historii Naturalnej w Sztokholmie. Projekt polega na przeniesieniu z zagranicy i rozpowszechnieniu na obszarze Polski wiedzy opartej na dobrych praktykach i rozwiązaniach z zakresu ochrony środowiska Bałtyku, a przede wszystkim dwóch zagrożonych gatunków ssaków morskich: foki szarej i morświna.
Jednym z działań w ramach realizowanego przedsięwzięcia był wyjazd studyjny do 9 placówek edukacyjno-badawczych w Europie, który odbył się w ostatnich dniach. Brały w nim udział 22 osoby - przedstawiciele administracji, naukowcy oraz rybacy, reprezentujący takie instytucje i środowiska jak: Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Gdańsku, Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska w Gdańsku, Nadmorski Park Krajobrazowy, Słowiński Park Narodowy, Urząd Morski w Gdyni, Rada Miasta Helu, Urząd Marszałkowski w Gdańsku, Zrzeszenie Rybaków Morskich – Organizacja Producentów, Stacja Morska Instytutu Oceanografii Uniwersytetu Gdańskiego, WWF Polska, Fundacja Rozwoju Uniwersytetu Gdańskiego.
1. Niemieckie Muzeum Morskie
Przed południem 21 czerwca 2010r. uczestnicy wyjazdu dojechali do Stralsundu, gdzie znajduje się Niemieckie Muzeum Morskie. Jego ekspozycje mają wyraźny charakter rybacki, lecz także szeroki kontekst ukazujący społeczne, kulturowe i gospodarcze zależności pomiędzy ludźmi i akwenem, z którego zasobów korzystają. Na początku wizyty w Stralsundzie zwiedzający obejrzeli młode, bo otwarte niespełna dwa lata temu, Oceaneum. Odbyli w nim podróż wokół Bałtyku, zagłębiając się w jego toń, by poznać gatunki ryb tam żyjących, a dzięki systemowi akwariów mieli możliwość obejrzenia również koralowców żyjących w tym akwenie. Uwagę gości zwróciła także ekspozycja pozwalająca dostrzec różnice między Morzem Bałtyckim a Północnym. Największe wrażenie na uczestnikach wyjazdu zrobił ekspozycja ukazująca wieloryby oraz inne olbrzymy morza w ich naturalnej wielkości.
Następnie większość podróżników udała się do Niemieckiego Muzeum Oceanograficznego, w którym zwiedzili ekspozycje dotyczące m.in. biologii i sztuki morza, historii rybołówstwa w Niemczech, wybrzeża Morza Bałtyckiego, czy też relacji między człowiekiem a morzem. Kilka osób pozostało jednak w Oceaneum, by móc bliżej przyjrzeć programowi edukacji ekologicznej oraz systemowi akwariów i zasadom jego funkcjonowania.
2. Centrum Badań Morskich Uniwersytetu w Rostocku
Następnym punktem programu była wizyta w Rostocku, gdzie znajduje się Centrum Badań Morskich tamtejszego uniwersytetu. Jest to rodzaj fokarium o charakterze badawczym, w którym obserwuje się i analizuje zachowania, a zwłaszcza mechanizmy orientacji ssaków morskich na przykładzie fok pospolitych. Prowadzone są tam eksperymenty dotyczące fizjologii widzenia u tych zwierząt, m.in. w kontekście postrzegania przez nie barw oraz sposobu akomodacji oka w wodzie i ponad nią oraz odbioru fal akustycznych rozchodzących się w wodzie.
3. Multimare Wattforum w Tönning
22 czerwca uczestnicy wyjazdu zwiedzali położony w obrębie Parku Narodowego Morza Wattów w Schleswig Holstein ośrodek edukacji ekologicznej Multimare Wattforum. Obejrzeli tam 17 dużych akwariów, prezentujących świat Morza Wattów, czyli południowo-wschodniej części Morza Północnego. Mieli także możliwość podziwiania dużej, ekspozycji w postaci akwarium, w którym pływały m.in. jesiotry, płaszczki i dorsze. W tym olbrzymim zbiorniku odbywają się również pokazy edukacyjne prowadzone przez płetwonurków pracujących w Multimare Wattforum.
4. Centrum Badań i Technologii (FTZ) Uniwersytetu w Kilonii
W pobliżu Multimare Wattforum, w miejscowości Büsum, znajduje się Centrum Badań i Technologii (FTZ) Uniwersytetu w Kilonii, dokąd grupa pojechała, by spotkać się z pracującymi tam naukowcami. Z przygotowanej i przedstawionej prezentacji osoby biorące udzia w wyjeźzie studyjnym dowiedziały się jaki charakter mają te badania i na jak dużą skalę są zakrojone. Dotyczą one m.in. wpływu farm wiatrowych na środowisko morskie, zwłaszcza w odniesieniu do ssaków i ptaków, problemu eutrofizacji, dynamiki osadów oraz wód przybrzeżnych, rozwoju nowych metod monitoringu środowiska morskiego, a także biotechnologii mikroorganizmów. Wyniki przeprowadzanych w FTZ badań mają stać się podstawą do stworzenia koncepcji dla zintegrowanego zarządzania strefą przybrzeżną Morza Wattów. Być może posłużą one również jako baza do podejmowanych w przyszłości decyzji społeczno-gospodarczych, na poziomie regionalnym, krajowym i międzynarodowym.
5. Stacja Fok we Friedrichskoog
Ostatnim punktem wtorkowego programu była wizyta w Stacji Fok we Friedrichskoog, która jest placówką tamtejszej gminy oraz Krajowego Związku Łowieckiego. W Niemczech foki są zwierzętami łownymi o statusie całorocznej ochrony, dlatego tez to właśnie związek łowiecki jest odpowiedzialny za ich ochronę. Ośrodek ten powstał dokładnie 25 lat temu i od 1992r jest organizacją non - profit, zajmującą się zbieraniem informacji, hodowlą i badaniami fok, głównie pospolitych. W Stacji Fok mieszka na stałe 6 fok pospolitych i dwie szare. Są to zwierzęta, które z różnych powodów nie mogą samodzielnie żyć w naturalnym środowisku lub też przyszły na świat w niewoli. Dla zwiedzających dodatkową atrakcją jest podglądanie fok przez duże podwodne okna, które dają wrażenie nurkowania wraz z tymi zwierzętami. Do ośrodka tego trafiają także młode opuszczone lub chore foki, które po okresie leczenia i rehabilitacji wypuszczane są na wolność. Stacja wykonuje również we współpracy z różnymi uczelniami szereg badań dotyczących stanu zdrowia oraz zachowań dorosłych fok. Ich wyniki służą do poszerzania wiedzy na temat kondycji zdrowotnej, stylu życia oraz sposobów ochrony tych zwierząt, także w warunkach naturalnych. W części informacyjnej poprzez podziwianie przygotowanych ekspozycji, także interaktywnych, dorośli i dzieci mają możliwość zdobycia wielu informacji na temat zamieszkujących Morze Wattów ssaków, ich biologii, zagrożeń i sposobów ochrony.
6. Centrum Badań i Rehabilitacji Fok Lenie’t Hart w Pieterburen
Środę uczestnicy wyjazdu rozpoczęli od odwiedzin w holenderskim Centrum Badań i Rehabilitacji Fok Lenie’t Hart w Pieterburen. Zwiedzający to miejsce mogli się dowiedzieć, z jakimi problemami borykają się foki i jak można tym zwierzętom pomagać. Centrum to ma charakter szpitala, w którym leczy się, karmi i rehabilituje znalezione na wybrzeżu foki, a następnie powracają one do swojego naturalnego środowiska.
Szczególną uwagę podróżującej grupy zwróciła „góra” starych sieci, która wznosi się nieopodal ośrodka. Jest to bowiem miejsce składowania starych bezużytecznych narzędzi połowowych, które wyrzucone do wody mogłyby stać się wielkim niebezpieczeństwem dla wszystkich użytkowników morza i jego mieszkańców.
7. Ecomare w De Koog na wyspie Texel
Wkrótce po opuszczeniu ośrodka Lenie’t Hart grupa pojechała na holenderską wyspę Texel, gdzie w miejscowości De Koog, zwiedziliśmy ośrodek Ecomare. Centrum to jest ściśle związane z Parkiem Narodowym Wydmy Texel i stanowi ośrodek edukacji ekologicznej oraz rehabilitacji fok i ptaków.
8. Dolfinarium i Centrum Rehabilitacji SOS Dolfin w Harderwijk
Czwartek uczestnicy wyjazdu spędzili także w Holandii, zwiedzając Dolfinarium i Centrum Rehabilitacji SOS Dolfin w Harderwijk. Obserwowali trening fok pospolitych i szarych, a także delfinów i morświnów. W przestronnej podwodnej sali podglądali pływające delfiny i morsy. Dolfinarium w Harderwijk jest rodzajem morskiego ogrodu zoologicznego, podczas gdy centrum SOS Dolfin ukierunkowane jest na leczenie i rehabilitację małych waleni, głównie morświnów i czasem delfinów, znajdowanych na wybrzeżu Holandii, a także Niemiec i Belgii.
9. Fjord &Baelt Center w Kerteminde
Finalnym punktem wyjazdu studyjnego było zwiedzanie ośrodka Fjord &Baelt w Kerteminde w Danii. Centrum to posiada duże doświadczenie w edukacji, rocznie jego pracownicy przyjmują około 10 tysięcy uczniów. Centrum edukacyjne przy Fjord &Baelt Center proponuje nie tylko zajęcia teoretyczne, ale również praktyczne odbywające się na terenie portu rybackiego. Oglądanie karmień morświnów oraz fok pospolitych wzbogaconych o elementy treningu medycznego tych zwierząt i prelekcję było kolejną atrakcją dla uczestniczących w wyjeździe studyjnym gości. W Kerteminde mieli oni również okazję obejrzeć morświny pływające pod wodą, a uzupełnieniem tej wizyty było zwiedzanie sal ekspozycyjnych służących edukacji ekologicznej.
