UDN w ataku?

Jak co roku rozpoczął się jesienny ciąg tarłowy ryb łososiowatych. Jednymi z wielu zagrożeń czyhających na te stworzenia podczas wyczerpującej wędrówki do miejsc rozrodu są choroby. Przykładem schorzenia, którego przypadki odnotowywane były w wielu europejskich wodach, zwłaszcza w drugiej połowie XX wieku jest Ulcerative Dermal Necrosis (UDN) czyli wrzodziejąca martwica skóry. W Polsce choroba ta atakuje trocie i łososie, które z Bałtyku migrują do rzek, aby w ich górnych nurtach odbyć tarło.

Oprócz UDN ryby łososiowate mogą być zaatakowane również przez grzyby z rodziny Saprolegniaceae, z rodzajów: **Saprolegnia, Achlya, Aphanomyces, Thraustothecea, Dictyuchus* [1]. Dodatkowo tzw. ,,pleśniawka" (zakażenie grzybami Saprolegnia), może być następstwem UDN. 

 Tego roku wędkarze są bardzo zaniepokojeni skalą zachorowań. Obraz chorych ryb przeraża. Od Pana Marcina Stokowskiego otrzymaliśmy dokumentacje o wypadkach owrzodzenia ryb w Redzie i Słupi. Jego galeria zdjęć (autor foto: M. Grzegorczyk) przedstawiająca chore ryby w rzece Słupi jest udostępniona tutaj [link - kliknij], natomiast film można zobaczyć na portalu ,,youtube"[kliknij].


 Trocie zaatakowane przez wrzodzienicę 
(28.10.2012 - rzeka Słupia, autor: M. Grzegorczyk)


Martwa troć wędrowna z widocznymi zmianami chorobowymi na ciele
(2.11.2012. rzeka Reda, autor: M. Stokowski)

Sprawę nagłaśniały też media [link - klinkij]. Fora dyskusyjne wędkarzy zapełniają się kolejnymi doniesieniami (,,Forum o rybach szlachetnych" - [link - kliknij]).

Pierwsze zagrożenie dostrzeżono już kilka la lat temu. Przypadki UDN obserwowano w wielu rzekach Pomorza i Pomorza zachodniego. Opublikowano też specjalistyczny komunikat: „Wrzodzienica u łososi (Salmo salar) i troci (Salmo trutta trutta) w Polsce w latach 2007-2008” Bartel i in. Komunikaty Rybackie 2009 nr 3, s. 7-12, w którym przedstawiono stan występowania wrzodziejącej martwicy skóry (UDN) u łososi i troci w polskich rzekach (Rega, Parsęta, Wieprza, Słupia, Łupawa, Łeba, Drwęca, Wisła) w latach 2007-08. W 2008 roku pisał o tym także Wędkarski Świat  [link - kliknij].


Chora troć (foto: Archiwum SMIOUG)

Od tego czasu powstało jeszcze parę innych publikacji. Np. 

 - Bartel i in. „Zmiany patologiczne w skórze u tarlaków łososia i troci z niektórych pomorskich rzek w 2009 roku”. Komunikaty Rybackie 2011,2;7-12 [link – kliknij], 

- Kozuń i in. „Ocena stanu zdrowotnego tarlaków troci (Salmo trutta trutta) z rzek pomorskich na podstawie badań mikrobiologicznych i immunologicznych, prowadzonych w 2010 roku” Komunikaty Rybackie z 2011,5;1-4 [link - kliknij]
  
- czy Kurhalyuk i in. „Intensywność lipoperoksydacji i oksydacyjnej modyfikacji białek we krwi i w wątrobie troci wędrownej (Salmo trutta trutta) z wrzodziejącą martwicą skóry” [link - kliknij].


 Chora troć z Zalewu Szczecińskiego złowiona w 2011 roku (autor: A. Furdyna)

Etiologia choroby UDN nie jest do końca poznana i aktualnie stanowi przedmiot wielu badań naukowych. Prosimy zatem o nadsyłanie własnych bieżących obserwacji. Niezbędne dane takiego raportu to: czas i miejsce obserwacji chorych ryb, ich ilość oraz informacje, co się z nimi działo, czy wykonano fotodokumentację (w załączeniu np. z tel. komórkowego), dane tele - adresowe obserwatora.

Dlaczego to warto robić? 
Nauki biologiczne i ekologiczne opierają się m.in. na obserwacjach w naturze (tzw. ,,in situ”). Wiele zdarzeń w przyrodzie ma taki charakter lub skalę, że nie można dokonywać ich powtórzeń (nawet w postaci kontrolowanych eksperymentów). Rejestrując teraźniejszość możemy lepiej zrozumieć, coś co może się wydarzyć się w przyszłości. Luk powstałych w wyniku braku rejestracji zjawisk in situ i ich dokumentacji nie daje się później uzupełnić. Dokładne i wiarygodne odnotowywanie bieżących wydarzeń jest niezwykle cenne dla obecnych i przyszłych badaczy (dla nas wszystkich). Często nie wiemy kiedy pojawi się właściwy interpretator (lub zespół), który znajdzie odpowiedź na nurtujące nas pytania „czemu tak się stało?”, „jak można temu zapobiec?” Poza tym, wędkarskich oczu nad rzekami jest więcej niż naukowych. Nie warto marnować tego potencjału. 

Udokumentowane informacje można wysyłać na adres hel@ug.edu.pl (SMSy i MMSy pod numer 601 88 99 40). Warto też, ich kopię przesłać do Instytutu Rybactwa Śródlądowego, a szczególnie do Zakładu Ryb Wędrownych IRS, gdyż tam jest główny polski potencjał naukowy dla rozwiązywania tego typu problemów z rybami łososiowatymi.

Prosimy też przyjrzeć się chorym rybom czy nie są wyposażone w znaczki ichtiologiczne. Jeśli takie będą to prosimy o ich przesłanie. Zwroty znaczków są premiowane pieniężnie, więcej informacji na:
http://www.hel.ug.edu.pl/znakowanieryb/projekt_znaczki_ichtio.html.

Krzysztof E. Skóra
Bartłomiej Arciszewski

Literatura dodatkowa:

Grudniewska J., Bartel R., Terech-Majewska E., Kazuń B., Siwicki A.K., ,,Ocena
liczebności, kondycji oraz stanu zdrowotnego tarlaków troci (Salmo trutta trutta) i
łososi (Salmo salar) zagrożonych chorobą UDN w niektórych polskich rzekach w 2010
roku", Komunikaty Rybackie, 2012, Nr 5 (130), 1-7.

[1] http://www.tdsfb.org/fungus.htm (język angielski)

<<< POWRÓT