Przyłów ptaków morskich w niemieckiej części Bałtyku
Południowy Bałtyk jest jednym z najważniejszych miejsc dla ptaków w zachodniej Palearktyce. Niemiecka część Bałtyku (Zatoka Pomorska, Zatoka Meklemburska i Zatoka Kilońska) jest rejonem licznego występowania nurkujących ptaków rybożernych i bentosożernych. Około 773 000 kaczek morskich, 10 250 perkozów, 5600 nurów i 5800 alek zimuje na tym akwenie, a w okresie lata obszar ten jest pierzowiskiem kaczek morskich i perkozów.
Ostatnio ukazały się dwie interesujące publikacje na temat przyłowu ptaków w tym regionie.
W ostatnich latach zanotowano spadek populacji wielu nurkujących gatunków ptaków zimujących na Bałtyku, niektóre z nich wykazujące spadek liczebności powyżej 30 %. Poza licznie występującymi ptakami, na obszarze tym istnieje liczna flota rybacka wykorzystująca sieci skrzelowe (sieci stawne), zarówno w strefie przybrzeżnej jak i morza otwartego. Nie są dostępne szczegółowe informacje dotyczące rozmieszczenia narzędzi połowowych i aktywności rybackiej. W akwenie wód niemieckiej strefy ekonomicznej istnieje sześć obszarów systemu Natura 2000. Dyrektywa Ptasia zobowiązuje kraje członkowskie do rozpoznania i przeciwdziałania zagrożeniom dla gatunków wymienionych w tym dokumencie. Przyłów ptaków morskich w sieciach stawnych (przydennych) został rozpoznany przez ICES jako główne zagrożenie dla nurkujących ptaków morskich w tym regionie z podkreśleniem, że jest to największy problem w rejonie Zatoki Pomorskiej. Szacunki przyłowu ptaków dla Bałtyku, poza dwoma wyjątkami, odnoszą się do okresu z przed 1991r.
Dla określenia regionów, gdzie występuje największy konflikt pomiędzy rybołówstwem a ptakami nurkującymi, przeprowadzono w latach 2000-2008 program monitoringu ptaków morskich, a także mapowania rozmieszczenia sieci stawnych. Liczenia ptaków, jak i mapowanie flag sieci stawnych były prowadzone ze statków wzdłuż wytyczonych transektów w okresach jednominutowych. Dodatkowo posłużono się danymi z VMS (vessel monitoring system). Następnie przestudiowano, w których regionach działalność rybacka pokrywa się z występowaniem ptaków morskich i dla każdego z badanych obszarów obliczono wskaźnik zagrożenia przyłowem, który został ujęty w pięciostopniową skalę.
Dla określenia wielkości i trendów przyłowu ptaków morskich w latach 2006-2009 przeprowadzono monitoring 4% floty rybackiej działającej w strefie przybrzeżnej Meklemburgii-Pomorza Przedniego. Monitoring obejmował połowy z obserwatorami, a także wywiady z rybakami. Wielkość przyłowu między połowami prowadzonymi z obserwatorami i bez obserwatorów różniła się i była wyższa w przypadku obecności obserwatora. Badania obejmowały zarówno sieci stawne, jak i sznury haczykowe. Do oszacowania zmian w przyłowie wykorzystano również dane z monitoringu z ostatnich 20 lat obejmujące tylko część regionu, które polegały na zbieraniu martwych ptaków. Minimalny szacunek przyłowu dla 440 łodzi rybackich wynosił 17551 ptaków rocznie, z czego większość ptaków była przyławiana w okresie od listopada do maja. Przyłów w okresie letnim był znacznie niższy. Przyłów ptaków zależał od ich liczebności w danym rejonie, a także od głębokości. Przyłów na Zatoce Pomorskiej zmalał w ostatnich dwudziestu latach, co można przypisać drastycznemu spadkowi liczebności kaczek morskich, w szczególności lodówki, w mniejszym stopniu flocie rybackiej, która zmalała o 57% (Bellebaum, J et al., 2013). W oparciu o wyniki z tych dwóch projektów najlepszymi sposobami przeciwdziałania przyłowowi byłoby okresowe i miejscowe wyłączenie łowisk z największymi koncentracjami ptaków, a także wymiana sieci stawnych na sznury haczykowe lub narzędzia pułapkowe. Zwiększeniu użycia sznurów haczykowych powinien towarzyszyć monitoring przyłowu nurkujących gatunków rybożernych. Narzędzia pułapkowe powinny być tak konstruowane, aby unikać przyłowu fok.
Tekst: Mikołaj
Kos
Hel, 14.05.2013 r.
Literatura
Sonntag, N., Schwemmer, H., Fock, H.O., Bellebaum, J., and Garthe, S. (2012) Seabirds, set-nets, and conservation management: assessment of conflict potential and vulnerability of birds to bycatch in gillnets. – ICES Journal of Marine Science, doi:10.1093/icesjms/fss030.
Bellebaum, J., Schirmeister, B., Sonntag, N. and Garthe, S. (2013), Decreasing but still high: bycatch of seabirds in gillnet fisheries along the German Baltic coast. Aquatic Conserv: Mar. Freshw. Ecosyst., 23: 210–221. doi: 10.1002/aqc.2285
------------------------------------
Sposób cytowania: Koss, M. 2013. Przyłów ptaków morskich w niemieckiej części Bałtyku. Komunikaty SMIOUG, Hel, 14.05.2013;