UMOWY
MIĘDZYNARODOWE
Podstawy do akcji
na rzecz środowiska naturalnego oraz najcenniejszych elementów przyrody w
sektorze wojskowym dał Program Środowiskowy Narodów Zjednoczonych (UNEP)
decyzją 17/5 Aplication of Environmental Norms to Military
Establishments z maja 1993 roku. Na spotkaniu w Linköping w Szwecji (Meeting
on Military Activuties an the Environment - w czerwcu 1995 r) przyjęto
dokument zawierający zalecenia dla działań wojskowych oddziaływujących
na środowisko naturalne.
KTO?
Forum wymiany doświadczeń
oraz kierowania rozwojem polityki pro-przyrodniczej w sektorze wojskowym stał
się specjalnie stworzony przez Komitet NATO ds. Wyzwań Nowoczesnego Społeczeństwa
(CCMS) złożony z przedstawicieli państw członkowskich paktu i państw z
grupy "Partnerstwa dla Pokoju".
Niniejszy projekt
"Przyjaciół Helu" jest inicjatywą sektora organizacji pozarządowych
(NGO) na rzecz ochrony środowiska przyrodniczego terenów wojskowych w
ramach demokratycznego dialogu lokalnej społeczności.
ARMIA
I ŚRODOWISKO PRZYRODNICZE
Głównym
zadaniem sił zbrojnych każdego państwa jest obrona jego suwerenności.
Aby to zadanie wypełnić, wojsko musi posiadać odpowiednie wyposażenie
oraz umiejętności, które powinno stale doskonalić podczas ćwiczeń.
Jednakże pewne działania sił zbrojnych, w tym zwłaszcza pewne rodzaje
szkolenia, podczas których wykorzystuje się ciężki sprzęt bojowy i
transportowy oraz ostrą amunicję, mogą wpływać destruktywnie na środowisko.
Nie da się tego uniknąć, można jednak i należy minimalizować negatywne
oddziaływania.
Aktualnym
wyzwaniem, stojącym przed wszystkimi armiami, jest poszukiwanie prawnych i
organizacyjnych rozwiązań, tak aby zapewnić właściwe wyszkolenie żołnierzy
i sprawność armii przy jak najmniejszych negatywnych skutkach dla środowiska.
Wymagają tego coraz ostrzejsze normy i wymogi ochrony środowiska oraz
presja opinii publicznej. Stan zasobów naturalnych środowiska to płaszczyzna
potencjalnych konfliktów. Walka o dostęp do tych, które cechuje wysoka
wartość - to potencjalne zarzewie przyszłych konfliktów lokalnych i międzynarodowych.
Posiadanie wysokiej wartości dóbr przyrodniczych to walor o wymiernych
korzyściach ekonomicznych (chociażby płynących z turystyki).
TO
DOBRY POMYSŁ
Dewastacja
naturalnych walorów przyrodniczych może, w odczuciu społeczeństwa,
powodować poczucie niezadowolenia w stosunku do tej grupy społecznej, która
danym fragmentem obszaru przyrodniczego i jego składnikami zarządzała lub
zarządza.
Sektor wojskowy
jest dysponentem znaczących obszarów ziemi. Wojsko poprzez troskę o
walory przyrodnicze może tylko zyskać w oczach opinii publicznej.
Armia broniąc
suwerenności kraju na co dzień ochrania nominalnie nasz dobrobyt. Jego częścią
są wartości otaczającej nas przyrody. Sprawna i dobrze wyposażona
armia, ćwicząc swoje umiejętności, broni nas przed wojną, która jest
największym zagrożeniem. Jednak nic nie usprawiedliwia niszczenia przez
armię dziedzictwa przyrodniczego i kulturowego w czasie pokoju. W stopniu,
w którym nie ma to negatywnego wpływu na zdolności obronne kraju sektor
wojskowy jest zobowiązany do realizowanie polityki pro-środowiskowej oraz
wypełniać przepisy prawne ustanowione dla ogółu społeczeństwa.
JAK
BYŁO
Przyczynę leżącą
u podstaw destrukcyjnego postępowania wojska wobec zasobów przyrodniczych
miejsc stacjonowania i ćwiczeń można tłumaczyć wyłącznie niewiedzą
żołnierzy i ich dowódców.
Edukacja
nowoczesnej armii musi zatem w zakres rutynowych szkoleń żołnierzy i
kadry włączyć zagadnienia o przeciwdziałaniu i minimalizowaniu
destrukcji przyrody. Budowa świadomości ekologicznej kadry oficerskiej
postępuje, być może ciągle jeszcze zbyt wolno, jakkolwiek nastąpił w
tym względzie zdecydowany postęp. Kilkanaście lat temu sprawy ochrony środowiska
w wojsku były bowiem wyłącznie domeną hobbystów.
Upowszechnia się
przy tym przekonanie, że właściwe wykorzystanie potencjału, jakim jest
armia oraz rozsądne wykorzystywanie terenów wojskowych, zwłaszcza dużych
kompleksów poligonowych, może również owocować wymiernymi korzyściami
dla środowiska naturalnego. Jest ku temu jeszcze jeden powód.
Otóż, nie jest paradoksem to, iż utylitarność walorów krajobrazowych
przyrody (w wypadku wojska jako czynnika kamuflażu) ochroniła istnienie
wielu gatunków i ich siedlisk, które niechybnie by wyginęły w wyniku
"antropopresji cywilnej". W różnych miejscach terenów
wojskowych zachowała się unikatowa przyroda. Rzadkie i zagrożone gatunki
za kolczastymi drutami poligonów często miały lepsze warunki bytowania niż
poza nimi. Tym większa dziś odpowiedzialność sektora wojskowego za
inwentaryzację tych skarbów oraz opracowanie planów ich ochrony. Jednak,
by móc to zrobić, administratorzy terenów wojskowych, dowódcy i żołnierze
muszą o tym wiedzieć. Wykonywanie zaleceń specjalistycznych służb będzie
funkcją czasu i zakresu informacji , jaka na ten temat do nich
dotrze.
PROJEKT
Nasz projekt
"Sojusz z Naturą" to zestaw zadań informacyjno- edukacyjnych, które
realizujemy w jednostkach wojskowych nadmorskich garnizonów rejonu Półwyspu
Helskiego i Zatoki Puckiej. Członkowie stowarzyszenia
"Przyjaciele Helu", wyrażając interes lokalnej społeczności,
pragną podjąć działania zmierzające do zachowania naturalnych walorów
przyrodniczych regionu, co w zasadzie warunkuje istnienie miasta i jego
powodzenie ekonomiczne.
Bez istnienia
dostatecznych walorów przyrodniczych (zasobów morza i jego czystości)
dwie podstawowe z trzech funkcji gospodarczo-społecznych miasta Hel nie będą
istnieć. Są nimi rybołówstwo oraz turystyka - niemal w stu procentach
uwarunkowane jakością środowiska naturalnego. Atrybutem trzeciej funkcji
- bazy militarnej - jest wprawdzie głównie położenie geograficzne, ale
to ona swym oddziaływaniem na przyrodę bezpośrednio warunkuje jakość życia
otaczającej fauny i flory morza oraz wybrzeża. Tym samym determinuje
powodzenie istnienia dwóch pierwszych - rybołówstwa i turystyki.
Półwysep Helski
to miejsce, którego przyszłość zależy od tempa i skali wypracowania
formy harmonijnego rozwoju wszystkich współczesnych funkcji życia społecznego
z walorami morskiego środowiska przyrodniczego oraz dziedzictwem
kulturowym.
Hel - ograniczony
terytorialnie, stanowi doskonałe "laboratorium" do oglądu i
kształtowania pożądanych interakcji społeczno-przyrodniczych.
Przeniesienie dodatnich przykładów i efektów poza granice regionu może
okazać się bardzo pożyteczne. Dlatego też, po nabyciu pierwszych doświadczeń
w Garnizonie Marynarki Wojennej w Helu, chcemy kontynuować rozpoczętą tu
współpracę, a także rozszerzyć działanie projektu na jednostki nadbrzeżne
poza rejonem Półwyspu Helskiego.
|
