Pstrągi tęczowe w łańcuchu troficznym Zatoki Puckiej

W drugim tygodniu marca 2008 r. do Zakładu Ryb Wędrownych Instytutu Rybactwa Śródlądowego w Gdańsku dotarło kilkanaście znaczków zebranych przez p. Antoniego Panczochę z Rewy. Wśród znaczków, które pochodziły od poznakowanych troci wędrownych i siei znalazł się jeden, który został użyty w 2007 roku w znakowaniu pstrągów tęczowych wypuszczonych do wód Zatoki Puckiej. Zarybienia tego przeprowadziła Stacja Morska w Helu w ramach projektu „Tęczowy pstrąg”(opis projektu). Znaczki te, co warte podkreślenia zostały znalezione na plaży na Cyplu Rewskim, a nie jak ma to głównie miejsce zdjęte przez rybaków ze złowionych ryb.

Rysunek pstrąga: dzięki uprzejmości Rządu Prowincji Alberta w Kanadzie

Warto wspomnieć, że w 2007 roku przed wypuszczeniem pstrągów tęczowych do Zatoki Puckiej (kolejne zarybienie), część ryb została poznakowana znaczkami z serii PIRS AR, ZC, ZD i ZF. Łącznie poznakowano 2 tys. pstrągów. Zastosowane znaczki były koloru zielonego i niebieskiego. Każdemu znakowanemu osobnikowi zmierzono długość ciała, a znaczek wraz z unikalnym numerem wszczepiono pod płetwę grzbietową. W trakcie manipulacji na rybach, wszystkie zwierzęta były znieczulone anestetykiem. Ryby znakowano na kilka dni przed ich odbiorem w ośrodku hodowli ryb łososiowatych w Tłuczewie. W sprawnej akcji znakowania pstrągów uczestniczyła 3 studentów oceanografii. 

Znakowanie pstrągów tęczowych na ośrodku hodowlanym w Tłuczewie
(foto: M. Skóra).

Dostarczony znaczek koloru zielonego o nr P IRS ZC 466586 należał do pstrąga, który w dniu wypuszczenia (2 października 2007r.) do Zatoki mierzył 18,6 cm długości. Według wskazań pana Panczochy znaleziony znaczek był w miejscu, w którym gromadzą się kormorany, co najprawdopodobniej wskazuje, że ryba ta została zjedzona przez te ptaki.

Znaczek znaleziony na Cyplu Rewskim pochodzący od znakowanego
pstrąga tęczowego (foto: M. Skóra).

Kormoran pełni ważną funkcję w ekosystemie Zatoki Puckiej. Jako drapieżnik eliminuje z biocenozy osobniki chore, zapasożycone i łatwe do schwytania różnych gatunków ryb. Tym samym usuwa z populacji ryb słabsze osobniki uniemożliwiając im odbycie tarła, a co za tym idzie przekazania kolejnym pokoleniom materiału genetycznego „niższej jakości”. Oczywiście ptaki te i inne drapieżniki nie rozróżniają ryb dzikich (pochodzących z naturalnego tarła) od tych, które trafiły do Zatoki w ramach zarybień. Jednak rybę dziką o wiele trudniej jest im złapać. Pokłosiem zarybień np. smoltami (młodzieżą ryb łososiowatych w okresie ich spływu do morza) jest wypuszczenie ryb w całkowite obce dla nich otoczenie, w których obowiązują inne reguły gry (jest inna selekcja) niż na ośrodku hodowlanym, w którym spędziły najczęściej pierwsze dwa lata swojego życia. Tutaj już nie należy trzymać się beztrosko blisko powierzchni wody i chwytać wszystkiego, co się na niej unosi. Pokarm nie jest regularnie „podawany prawie jak na tacy”. Stąd albo ryba szybko zmieni strategię życiową albo niechybnie padną ofiarą drapieżników (inne ryby, ptaki, człowiek). Specjaliści uważają, że w Bałtyku przeżywalność np. dzikich łososi jest 4,5 razy większa niż tych pochodzących z hodowli (smolt - dorosła ryba) (Jonsson B., Jonsson N., 2006 za Saloniemi i in., 2004). Jednak znaczenie ryb łososiowatych w diecie kormoranów jest generalnie niskie w naszych warunkach (Bzoma, inf.ustna).

Młoda troć wędrowna w porcie jachtowym w Gdyni (maj 2007)
- ryba hodowlana tuż pod powierzchnią wody (foto: M. Skóra).

Wedle badań dr Szymona Bzomy (1998) kormorany w Zatoce Puckiej głównie żerują na babce byczej. Udział babki w zależności od pory rok, stanowi w diecie tych ptaków od 60 do 90 procent. Kolejnymi gatunkami ryb, na których żeruje kormoran to: ciernik, węgorzyca, stornia i inne (Bzoma, Meissner 2005). Zaobserwowany wzrost liczebności tych ptaków w latach 1990 – 2000 naukowcy łączą ze ekspansją babki byczej w Zatoce Puckiej. Można stwierdzić, że zjawisko to wynika z udogodnień, jakie człowiek czynił i czyni współcześnie względem kormorana. Pokłosiem tej aktywności jest masowe obecnie występowanie w strefie przybrzeżnej Zatoki dwóch gatunków ryb: babki byczej i ciernika, a zatem gatunków ryb, którymi nie tylko, że nie gardzi kormoran, ale traktuje je, jako podstawowe składniki swojego pokarmu na tym akwenie.

Kormorany w ujściu rzeki Redy 15.09.2004r. (foto M. Skóra)

Może zatem warto pomyśleć o naturalnym sposobie regulacji liczebności tych ptaków poprzez konkurowanie z kormoranem o jego pokarm - o ciernika (kormoran wyjada z Zatoki 27 – 58 ton ciernika rocznie (Bzoma, Meissner 2005). Przykładów jego eksploatacji w historii jest wiele i jeszcze nie tak dawno ciernik był (1950 – 1980) odławiany przemysłowo (np.: na Łotwie maksimum jego odłowu wraz z cierniczkiem przypadło w roku 1973 i wyniosło 4 400 ton !!! (Plikss M, Aleksejevs E., 1998) czy w Estonii , gdzie w 1974 roku odłowiono 3 947 ton !!! (Satt T, Turovski A., 2003 za Mikelsaar, 1984)).

Reasumując, część pstrągów tęczowych w trakcie ich początkowego pobytu w morzu może paść łupem ptactwa. Jednak drapieżniki te są jednym z naturalnym elementów przyrodniczych regulujących dziś zasoby głównie nieprzemysłowych ryb w Zatoce. Niegdyś czyniły to ryby drapieżne (szczupak, okoń). O to że kormorany są tak liczne, pretensje możemy mieć sami do siebie. To ludzie zdegradowali ekosystem Zatoki. Kormoranom zaś stan ten „odpowiada”.

Tekst: Michał Skóra
12.05.2010

Bzoma S, 1998, The contribution of round goby (Neogobius melanostomus Pallas 1811) to the food supply of cormorants (Phalacrocorax carbo Linneus 1758) feeding in the Puck Bay. Bull. Sea Fisheries Inst. 2: 39–47.

Bzoma S, Meissner, 2005, Some results of long-term counts of waterbirds wintering in the western part of the Gulf of Gdańsk (Poland), with special emphasis on increase in the number of cormorants (Phalacrocorax carbo) ,Acta Zoologica Lituanica, 15, 2:105 – 108 

Jonsson B., Jonsson N., 2006, Cultured Atlantic salmon in nature: a review of their ecology and interaction with wild fish, ICES Journal of Marine Science, 63:1162-1181

Plikss M, Aleksejevs E., 1998, Latvijas daba Zivis, Riga, 174-175

Satt T, Turovski A., 2003, Three-spined stickleback, Gasterosteus aculeatus, 274 –280, [w:] Fishes of Estonia, [red.] Ojaveer E., Pihu E., Satt T., Talinn, 416

Prosimy, aby dane i znaczki ze złowionych pstrągów tęczowych przesyłać na adres:

Stacja Morska

Instytutu Oceanografii Uniwersytetu Gdańskiego

ul. Morska 2, 84-150 Hel.

tel. (24h): (58) 675-08-36, fax: (58) 675-04-20,

e-mail: hel@ug.edu.pl 

Projekt finansują:

• Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Gdańsku,

• Uniwersytet Gdański,

• Komunalny Związek Gmin z siedzibą we Władysławowie.

<<< POWRÓT