Finwal – co
o nim wiemy ?
Finwal
(Balaenoptera
physalus).
Źródło:
„Wieloryby, delfiny i morświny”, P. Gill, L. Gibson.
Finwal (Balaenoptera
physalus) należy do grupy waleni zwanej fiszbinowcami lub fałdowcami.
W przeciwieństwie do swoich krewnych waleni zębowych (kaszalota, orek,
delfinów i morświnów) jego górna szczęka wyposażona jest nie w zęby,
ale w tzw. fiszbiny (Foto 1 i 2). Są to ułożone jedna za drugą rogowe płyty
o miotełkowatych zakończeniach spełniające dla zwierzęcia rodzaj
cedzaka. Jest ich od 260 do 480 po każdej ze stron. Są ciemne,
przebarwione jaśniejszymi poziomymi smugami.
Foto
1: Szkielet walenia fiszbinowego w Niemieckim Muzeum Morskim w Stralsundzie.
Foto
2: Fiszbiny.
Finwale to
ogromne zwierzęta, stąd wielu ludziom jest tak ciężko uwierzyć, że
ich pokarm stanowi plankton (drobne skorupiaki, w tym najważniejszy
to kryl), chociaż żywią się też takimi rybami jak np. śledzie.
Podczas żerowania zwierzę płynie z szeroko otwartym pyskiem i
nabiera do jamy gębowej wodę z planktonem lub rybami. Fałdy na podgardlu,
(od nich wywodzi się nazwa fałdowce) po rozciągnięciu znacznie zwiększają
pojemność gardzieli. Fałdy te występują w liczbie od 50
do 100 i jak wszystko u dużych waleni, są odpowiednio wielkich
rozmiarów tzn. sięgają, kto by się spodziewał ... aż do pępka.
Po zamknięciu pyska woda jest zeń wypychana za pomocą ogromnego języka,
ale na fiszbinach, wewnątrz przepastnej jamy gębowej, jak na
cedzaku zostają organizmy planktonowe lub ryby, które po odcedzeniu są
zlizywane i połykane.
Finwala
charakteryzuje smukła, o opływowym kształcie sylwetka.
Jest dość prawdopodobne pomylenie finwala z innymi gatunkami: płetwalem
błękitnym, sejwalem, płetwalem Bryde’a, a nawet z wielorybem karłowatym.
W celu odróżnienia go od pozostałych trzech pierwszych wymienionych
gatunków, należy uważnie przyjrzeć się ubarwieniu ciała, kształtowi głowy,
kształtowi i umiejscowieniu płetwy grzbietowej. Głowa finwala, patrząc z
góry, jest bardziej spiczasta niż płetwala. Natomiast płetwa grzbietowa
finwala jest położona bliżej tyłu ciała i wyrasta pod mniejszym kątem
niż u sejwala i płetwala Bryde’a. Jednak najbardziej wyróżniającą
finwala cechą jest jego charakterystyczne ubarwienie (patrz rys.).
Od strony
grzbietu i po bokach ciało jest czarne lub ciemnobrązowo – szare, a poniżej
tj. tam gdzie podgardle, brzuch, spodnie strony płetw piersiowych i płetwy
ogonowej występuje kolor biały. Jego głowę cechuje niesymetryczna
pigmentacja: lewa część żuchwy jest w większości ciemna, prawa
jej część jest przeważnie biała. Z tyłu, za głową może występować
na skórze kilka charakterystycznych jasnoszarych wzorów w kształcie
litery V.
Finwale posiadają
podwójny otwór nosowy (foto 3). „Fontanna”, którą czasem widzimy na zdjęciach,
rysunkach, to strumień powietrza wydmuchiwany przez nozdrza z dużą siłą (foto
4). U finwala taki „ślad wydechu” tworzy raczej „chudy”, wysmukły
i wysoki obiekt nad jego głową, o długości od 4 – 6 m. Te zjawisko
można obserwować, kiedy zwierzę się wynurza. Jeśli jest zimno, para
wodna w oddechu walenia skrapla się i tworzy obłok. Jest oczywistym,
że z racji olbrzymich rozmiarów zarówno strumienia wody, jak i obłoku
pary wodnej, można takie niecodzienne widoki oglądać z dużej odległości.
Foto
3: Podwójny otwór nosowy finwala.
Foto
4: Fontanna pary wodnej tworząca się podczas wydechu.
Na półkuli południowej
samce finwali osiągają dojrzałość płciową przy długości ciała 19,2
m, a samice – 19,9 m. Na półkuli północnej zwierzęta te dorastają
do mniejszych rozmiarów: samce dojrzewają płciowo przy długości 17,7m,
a samice przy 18,3m. Dorosłe osobniki osiągają maksymalnie 27 m na półkuli
południowej, ale na północnej nie przekraczają 24 m. Większe
osobniki mogą osiągać masę do 75 t.
Finwale
zamieszkują głównie wody oceaniczne obu półkul. Widuje się je także w
pobliżu wybrzeży, najczęściej tam gdzie głębokie wody stykają się z
brzegiem. Występują zarówno w wodach tropikalnych, umiarkowanych,
jak i strefach polarnych wszystkich oceanów. Ich wędrówki są sprzężone
z porą roku i ilością pokarmu dostępną w środowisku.
Ciąża u finwali
trwa około 11 miesięcy. Młode rodzą się w strefie zwrotnikowej i podzwrotnikowej
w środku zimy. Na świat przychodzi pojedyncze cielę i taki noworodek
mierzy, bagatela, od 6 do 6,5 m (!). Po zakończeniu
okresu godowego, kiedy młode już podrosną, finwale płyną w strefy
wód polarnych, które jako wody chłodniejsze są bardziej zasobne w
pokarm. Tam intensywnie żerują i odnawiają zapasy tłuszczu. W strefie
polarnej ich pokarm stanowią głównie olbrzymie ilości kryla, którego
tam jest pod dostatkiem.
Finwale potrafią
osiągać duże prędkości, nawet do 37 km/h, co czyni je jednymi z najszybszych
zwierząt wśród dużych waleni. Zbierają się w stada liczące od 2 do 7
osobników lub więcej. Mogą też żyć samotnie.
W historii
wielorybnictwa finwale również doświadczyły nadmiernej eksploatacji: po zmniejszeniu
zasobów płetwala błękitnego, wielorybnicy przenieśli swoje
zainteresowanie na ten właśnie gatunek. Ich populacje wszędzie zostały
znacznie zmniejszone. Współcześnie zagrożenie stanowią dla nich:
zanieczyszczenie środowiska, zniszczenie ich siedlisk i hałas w środowisku.
Co do polowań na wieloryby dla celów komercyjnych w skali, która
absolutnie nie może się kwalifikować jako zrównoważona eksploatacja,
niestety nadal ma to miejsce.
Międzynarodowa
Komisja Wielorybnicza oszacowała, że w Północnym i Centralnym Atlantyku
oraz w zachodniej części Grenlandii żyło na przełomie XX i XXI wieku jeszcze
ok. 25 - 46 tys. finwali. Precyzyjnych oszacowań zasobów finwali w innych
częściach świata brakuje.
Tatiana Mikiciuk
Tekst
przygotowano na podstawie następujących źródeł:
-
Jefferson
T. A., Leatherwood S., Webber M. A., FAO species identification guide.
Marine mammals of the world. FAO, Rzym, 1993, str.: 52 – 53,
-
Klinowska
M., Dolphins, Porpoises and Whales of the World, The IUCN Red Data Book,
IUCN, Gland, Switzerland and Cambridge, 1991, str.: 409 - 415
-
Gill P., Gibson L., Wieloryby, delfiny i
morświny, CIBET, 1998, str. 56,
-
Błachuta J., Karnas L., Szypuła H.,
Ssaki morskie, Wydawnictwo Dolnośląskie, 1995, str.: 4 – 5.
-
www.iwcoffice.org
Fotografie:
Krzysztof E. Skóra
(zdjęcia
finwala na Zatoce Gdańskiej wykonano 12.08.2007 roku)
Przeczytaj
o finwalach w Bałtyku:
|
